Từ năm 2012, Sở Công thương đã triển khai Quyết định số 02/2012/QĐ-TTg ngày 13/01/2012 của Thủ tướng Chính phủ “Về việc chấp hành pháp luật về Hợp đồng giao kết với người tiêu dùng và điều kiện giao dịch chung đối với các tổ chức kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung” đến các doanh nghiệp, đơn vị trên địa bàn. Tuy nhiên, việc chấp hành của các doanh nghiệp, đơn vị trong diện quy định còn rất ít.

Theo quy định, tất cả những tổ chức, đơn vị thuộc đối tượng kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung khi thực hiện hợp đồng giao dịch cung cấp hàng hóa, sản phẩm với các tổ chức, cá nhân trên phạm vi cả nước hoặc từ hai tỉnh trở lên thì phải đăng ký cho Cục Quản lý cạnh tranh (QLCT), Bộ Công Thương; Sở Công Thương tiếp nhận đăng ký đối với các hợp đồng mẫu và điều kiện giao dịch chung áp dụng trong phạm vi tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương. Cụ thể, kể từ ngày 01/3/2012, có 9 loại hàng hóa, dịch vụ phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung, gồm: cung cấp điện, nước sạch sinh hoạt; truyền hình trả tiền; thuê bao điện thoại cố định, di động trả sau; kết nối internet; vận chuyển hành khách đường hàng không, đường sắt; mua bán căn hộ chung cư, các dịch vụ sinh hoạt do đơn vị quản lý khu chung cư cung cấp. Đối với các hợp đồng, giao dịch thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ này đang được thực hiện thì trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày quyết định này có hiệu lực, tổ chức, cá nhân kinh doanh phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung theo quy định.

Việc quy định thực hiện đăng ký là nhằm bảo vệ người tiêu dùng trong từng thời kỳ. Bởi thực tế thời gian qua, thông thường, trong các giao dịch này, người tiêu dùng phải tuân thủ các điều khoản mà bên cung cấp dịch vụ đưa ra thông qua các hợp đồng mẫu được soạn sẵn, áp dụng cho tất cả các đối tượng tiêu dùng, và phần lớn các điều khoản này thường gây bất lợi cho người tiêu dùng do hợp đồng hạn chế các quyền khiếu nại, khởi kiện của người tiêu dùng; loại trừ trách nhiệm của thương nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đối với người tiêu dùng theo quy định của pháp luật, hoặc có những điều khoản không rõ ràng, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng…Phần thiệt thòi trong các giao dịch đều thuộc về người tiêu dùng.

Tuy vậy, sau gần 2 năm triển khai quy định này, số lượng các doanh nghiệp gửi hồ sơ đăng ký thực hiện còn rất ít. Qua kết quả thanh tra việc chấp hành pháp luật về Hợp đồng giao kết với người tiêu dùng và điều kiện giao dịch chung đối với các tổ chức kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung mới đây của Sở Công thương cho thấy, hầu hết các đơn vị chưa nắm và thực hiện đúng quy định về đăng ký Hợp đồng giao kết với người tiêu dùng và điều kiện giao dịch chung. Cụ thể trong số 21 đơn vị cung cấp 9 loại hàng hóa, dịch vụ phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung được thanh tra, có tới 14/21 đơn vị vi phạm các quy định của pháp luật về hợp đồng giao kết với người tiêu dùng và điều kiện giao dịch chung, (chiếm tỉ lệ 66,6%). 12 trong số này chưa thực hiện đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung với cơ quan có thẩm quyền, chiếm tỷ lệ 57%. Trong đó có 02 đơn vị cung cấp dịch vụ internet và truyền hình trả tiền là Chi nhánh Vũng Tàu – Công ty Cổ phần Viễn thông FPT; Chi nhánh Vũng Tàu-Công ty TNHH truyền hình cáp Saigontourist; 02 đơn vị cung cấp nước sinh hoạt là Công ty Cổ phần cấp nước Phú Mỹ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Công ty TNHH Cấp nước Tóc Tiên trực thuộc Công ty TNHH Tập đoàn Hải Châu; Lĩnh vực bất động sản có tới 8 đơn vị là Công ty CP Đầu tư Xây dựng Sản xuất Tân Thành; DNTN Sơn Thịnh; Công ty TNHH Dịch vụ Thương mại Kim Tơ; Công ty Cổ phần Xây dựng và Phát triển Đô thị tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (UDEC); Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển địa ốc OSC; Công ty Cổ phần xây lắp và địa ốc Vũng Tàu; Công ty Cổ phần Thương mại Du lịch Vũng Tàu – Sài Gòn; Công ty Cổ phần Thương mại tổng hợp tỉnh BR-VT.

Trong số 9 doanh nghiệp đã đăng ký thực hiện với cơ quan chức năng, có 06 doanh nghiệp gửi hồ sơ đăng ký thực hiện tại Sở Công Thương. Tuy nhiên tại các doanh nghiệp đã đăng ký thực hiện với cơ quan chức năng vẫn vi phạm về hình thức hợp đồng mẫu và thực hiện điều kiện giao dịch chung và tồn tại những thiếu sót cần khắc phục như: Điều kiện giao dịch chung không được niêm yết công khai; Không thực hiện yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về việc hủy bỏ nội dung hợp đồng theo mẫu vi phạm pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng hoặc trái với nguyên tắc giao kết hợp đồng… Cụ thể như: Chi nhánh Công ty TNHH Một thành viên Tổng công ty Truyền hình cáp Việt Nam tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu không thể hiện đầy đủ nội dung theo hợp đồng mẫu (không ghi nhận giá trị hợp đồng); màu mực và nền giấy của hợp đồng chưa đúng theo quy định tại Điều 7 Nghị định số 99/2011/NĐ-CP. Chi nhánh Thông tin di động Bà Rịa - Vũng Tàu – Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam chưa niêm yết điều kiện giao dịch chung tại quầy giao dịch của Trung tâm theo quy định tại khoản 2 Điều 18 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Nguyên nhân dẫn đến những vi phạm trong lĩnh vực này một phần là do đây là quy định mới, do đó một số doanh nghiệp chưa nắm bắt kịp thời nên chỉ thực hiện theo quy định của luật chuyên ngành. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp chưa chủ động cập nhật văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, chỉ phụ thuộc vào công tác tuyên tuyền, phổ biến pháp luật của cơ quan quản lý nhà nước có liên quan. Mặc dù các vi phạm này có yếu tố khách quan, chưa phát sinh hậu quả, song về lâu dài, khi đã xảy ra tranh chấp hợp đồng thì quyền lợi người tiêu dùng sẽ lại tiếp tục bị xâm hại như khi chưa có luật cũng như các qui định bảo vệ người tiêu dùng.

Trước những vi phạm phát hiện được, Sở Công Thương đã lập biên bản nhắc nhở, yêu cầu các đơn vị sớm khắc phục. Trong thời gian tới, Sở Công Thương sẽ tiếp tục tăng cường công tác phổ biến, tuyên truyền Luật Bảo vệ người tiêu dùng, hướng dẫn doanh nghiệp đăng ký Hợp đồng theo mẫu và điều kiện giao dịch chung với cơ quan có thẩm quyền, nhằm giúp doanh nghiệp hiểu và chấp hành đúng quy định của pháp luật về Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong phạm vi hợp đồng giao kết với người tiêu dùng và điều kiện giao dịch chung. Đồng thời tăng cường việc kiểm tra để xử lý vi phạm đối với các đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp không thực hiện Quyết định số 02/2012/QĐ-TTg ngày 13/01/2012 của Thủ tướng Chính phủ nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo luật định.

Đình Hiệp